ETPC: przymuszenie 20-latki do aborcji przez rodziców to nieludzkie traktowanie

Adobe Stock

· Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że przymuszenie matki z Rosji do aborcji stanowiło „skandaliczny przypadek nieludzkiego i poniżającego traktowania” oraz zasądził na jej rzecz 19,5 tys. euro zadośćuczynienia (ok. 91 tys. zł).

· 20-letnia dziewczyna została siłą zabrana do szpitala i zmuszona do aborcji przez swoich rodziców, którzy nie aprobowali jej związku z mężczyzną będącym ojcem dziecka.

· Ojciec bił córkę, groził wyrzuceniem jej z pędzącego samochodu na ulicę, a także zabójstwem, jeśli nie podporządkuje się jego woli.

· Dziewczyna ze strachu w końcu uległa i poddała się aborcji, a od tego czasu cierpi na niepłodność.

· Rosyjska policja umorzyła dochodzenie, uznając, że rodzice „nie mieli złych intencji”.

· W ocenie Trybunału, Rosja naruszyła zakaz maltretowania.

W 2010 r. 20-letnia dziewczyna, mieszkanka autonomicznej republiki Baszkortostanu w Rosji, zaszła w ciążę ze swoim chłopakiem. Jej rodzice jednak nie aprobowali tego związku, między innymi ze względu na podejrzenia mężczyzny o związki ze światkiem przestępczym. Gdy dowiedzieli się, że został aresztowany, postanowili zmusić córkę do uśmiercenia jej nienarodzonego dziecka.  Dziewczyna stanowczo się temu sprzeciwiała, ale ojciec zmusić ją do tego przemocą. 1 maja 2010 r. rodzice zabrali dziewczynę do samochodu, którym pojechali do państwowego szpitala w Tujmazie, aby poddać ją aborcji. W trakcie podróży dziewczyna dalej protestowała, na co ojciec zagroził, że jeśli nie przestanie, to ją wyrzuci z pędzącego samochodu, aby wywołać poronienie. Mimo gróźb nie poddawała się – w drodze zdołała wysłać bratu SMS-a z prośbą o pomoc, a po dojechaniu do miejsce, oznajmiła dyżurnej lekarce-ginekolog oraz dyżurnej pielęgniarce, że chce kontynuować ciążę i absolutnie nie życzy sobie aborcji. Lekarka i pielęgniarka przekonywały jednak pacjentkę do uśmiercenia dziecka. Matka dziewczyny – pod nieobecność ojca, który został w korytarzu przed gabinetem – wyjawiła, że jeśli aborcja się nie odbędzie, jej mąż zamorduje je obie. W obawie o własne życie, dziewczyna zgodziła się na przeprowadzenie aborcji. Nigdy już nie urodziła żadnego dziecka – w późniejszych latach miała dwa poronienia, aż w końcu zdiagnozowano u niej trwałą niepłodność.

Jeszcze tego samego dnia do mieszkania rodziców przybyła policja, w odpowiedzi na zawiadomienie brata dziewczyny, zaalarmowanego jej SMS-em. Po przesłuchaniu rodziców, ich córki oraz jej brata, policja umorzyła dochodzenie, uznając, iż co prawda do aborcji doszło, ale rodzice „nie mieli złych intencji”, lecz „wierzyli, iż działają w najlepszym interesie swojego dziecka”.  Wkrótce potem jednak policja ponownie otworzyła dochodzenie i umorzyła je ponownie, tym razem wskazując, że aborcja została przeprowadzona przez lekarza-specjalistę, w akredytowanej klinice, w ustawowym terminie, a jedynie w razie niespełnienia jednego z tych warunków można byłoby mówić o popełnieniu przestępstwa.

W 2011 r. dziewczyna pozwała szpital w Tujmazie o zadośćuczynienie za psychiczne i fizyczne cierpienia wywołane aborcją przeprowadzoną bez jej zgody. Sąd pierwszej instancji oddalił jej powództwo, wskazując, że kobieta „wyraziła zgodę na aborcję w obawie przed groźbami ojca, z czego wynika, iż jej zgoda na aborcję była dobrowolna”. Sąd drugiej instancji uchylił jednak ten wyrok i zasądził na jej rzecz symboliczne zadośćuczynienie w wysokości 20 tys. rubli (ok. 2,3 tys. zł), uznając, że jej zdrowie nie doznało poważnego uszczerbku na skutek aborcji.

W 2012 r. dziewczyna wniosła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W 2022 r. Trybunał orzekł, że Rosja naruszyła art. 3 Konwencji (zakaz maltretowania) oraz zasądził na jej rzecz 19,5 tys. euro zadośćuczynienia (ok. 91 tys. zł). Trybunał stwierdził, że przymuszenie skarżącej do aborcji, z naruszeniem elementarnych standardów prawa medycznego, stanowiło „skandaliczny przypadek nieludzkiego i poniżającego traktowania, który nie tylko skutkował poważnym uszczerbkiem na jej zdrowiu – utratą jej nienarodzonego dziecka – ale również wiązał się z długotrwałymi konsekwencjami psychicznymi i fizycznymi”.

- Trybunał nie mógł wydać innego wyroku w tej sprawie, która była oczywistym przypadkiem zdumiewającego pogwałcenia praw matki. W rosyjskim prawie istnieje luka prawna, w ramach której samo przeprowadzenie aborcji bez zgody kobiety nie jest przestępstwem, jeśli nie spowodowała ona poważnego uszczerbku na zdrowiu. Trybunał słusznie jednak uznał, że taka luka nie zwalniała rosyjskiej policji z konieczności podjęcia działań, co było obowiązkiem wynikającym z art. 3 Konwencji.  Szkoda jedynie, że Trybunał nie dostrzegł, iż każda aborcja stanowi również pogwałcenie prawa nienarodzonego dziecka do życia. Warto jednak docenić, że po raz pierwszy w uzasadnieniu wyroku ETPC życie w łonie matki określono jako „nienarodzone dziecko”, podczas gdy dotychczas używano bezosobowych sformułowań takich jak „płód” - powiedziała Weronika Przebierała, dyrektor Centrum Prawa Międzynarodowego Instytutu Ordo Iuris.

Sprawa S.F.K. v. Rosja, wyrok ETPC z 11 października 2022 r.